Hành vi của con người thường gắn liền với nhau.

Trong khoảng 25 năm từ khi tốt nghiệp đại học đến lúc vào tuổi 40, Jennifer Lee Dukes chưa bao giờ dọn dẹp giường trừ khi mẹ cô hay có khách đến thăm nhà.

Có một thời gian, cô đã cố gắng tạo cho mình thói quen dọn giường trong 4 ngày liên tiếp. Tuy nhiên, trong buổi sáng ngày thứ tư, sau khi dọn giường xong, cô dọn tất và gập lại một số quần áo bày bừa bộn trong phòng ngủ. Tiếp đó, cô vào nhà bếp, dọn đồ bẩn ra khỏi bồn và cho vào máy rửa bát. Tiếp đó là dọn dẹp lại tủ chén và trang trí lại kệ.

Sau đó cô giải thích: “Hành động dọn giường của tôi kéo theo một chuỗi những công việc nhà khác. Tôi cảm thấy trưởng thành hơn, vui vẻ hơn khi nhìn thấy một phòng ngủ gọn gàng, bồn rửa sạch sẽ,… Tôi cảm giác như có nguồn năng lượng mạnh mẽ kéo mình lên làm những công việc ấy.”

Jennifer Lee Dukes vừa trải qua hiệu ứng Domino.

Hiệu ứng Domino

Hiệu ứng Domino nhấn mạnh rằng khi bạn thay đổi một hành vi, nó sẽ kích hoạt một phản ứng dây chuyền và gây ra một số thay đổi hành vi liên quan.

Ví dụ, nghiên cứu năm 2012 của Đại học Northwestern chỉ ra rằng khi con người giảm thời gian rảnh rỗi ít vận động mỗi ngày, họ cũng đồng thời giảm lượng chất béo nạp vào hàng ngày. Những người tham gia không được dặn dò phải ăn ít chất béo nhưng thói quen ăn uống của họ được cải thiện như một tác dụng phụ tự nhiên. Bởi vì họ dành ít thời gian nằm dài trên ghế để xem phim và ăn uống một cách vô thức. Một thói quen dẫn đến một thói quen khác, một quân domino sẽ làm đổ quân khác.

Bạn có thể nhận thấy mô hình tương tự trong chính cuộc sống của bạn. Thêm một ví dụ cá nhân, nếu tôi tạo được thói quen đi tập gym, tự nhiên tôi sẽ thấy mình tập trung làm việc hơn, ngủ ngon hơn vào ban đêm. Dù cho tôi chưa bao giờ lập ra kế hoạch để cải thiện các hành vi khác.

Đồng thời thì hiệu ứng Domino cũng giữ những thói quen xấu. Bạn sẽ thấy thói quen kiểm tra điện thoại dẫn đến thói quen liên tục kiểm tra thông báo trên các mạng xã hội, dẫn đến việc lướt các mạng xã hội một cách vô thức.

Theo lời của giáo sư BJ Fogg của Stanford: “Bạn không bao giờ có thể thay đổi chỉ một hành vi, bởi vậy khi bạn thay đổi một hành vi, một hành vi khác cũng thay đổi theo.”

Tường tận về hiệu ứng domino

Hiệu ứng Domino xảy ra vì 2 lý do.

Đầu tiên, rất nhiều thói quen tạo nên cuộc sống thường ngày của chúng ta có liên quan đến nhau. Có một sự liên kết đáng kinh ngạc giữa hệ thống cuộc sống và các hành vi của con người. Một lựa chọn tại “khu vực” này sẽ mang lại kết quả đáng ngạc nhiên cho các “khu vực” khác, không phụ thuộc vào kết quả bạn thực hiện.

Thứ hai, hiệu ứng Domino tận dụng một trong những nguyên tắc cốt lõi trong hành vi của con người: cam kết và nhất quán. Hiện tượng này được giải thích trong cuốn sách kinh điển về hành vi con người, Influence của Robert Cialdini. Ý tưởng cốt lõi là nếu con người theo đuổi một ý tưởng hay mục tiêu dù là nhỏ nhất, họ sẽ có sự cam kết nhiều hơn. Bởi vì họ nhìn thấy ý tưởng và mục tiêu phù hợp với hình ảnh bản thân họ.

Quay trở lai câu chuyện ở đầu bài viết, khi Jennifer Lee Dukes dọn giường mỗi ngày là cô ấy đang thực hiện cam kết nhỏ: “Tôi là người luôn giữ nhà cửa sạch sẽ gọn gàng.” Sau vài ngày cô ấy sẽ có những cam kết tương tự với các khu vực khác trong nhà.

Đây là sản phẩm phụ thú vị của hiệu ứng Domino. Không chỉ tạo ra chuỗi các hành vi mới mà còn thay đổi cả niềm tin cá nhân. Khi mỗi một quân domino đổ, bạn sẽ bắt đầu tin tưởng vào những điều mới về bản thân và xây dựng thói quen dựa trên niềm tin.

Các quy tắc của hiệu ứng Domino

Hiệu ứng Domino không đơn thuần chỉ là một hiện tượng xảy ra với bạn nhưng là thứ bạn có thể tạo ra. Bạn có thể gây ra một phản ứng dây chuyền những thói quen tốt bằng cách xây dựng những hành vi mới có thể dẫn đến những hành vi tự nhiên tiếp theo.

Dưới đây là ba quy tắc quan trọng khiến hiệu ứng Domino có kết quả trong đời thực:

1. Bắt đầu với điều bạn có động lực làm nhất. Bắt đầu với những hành vi nhỏ và làm một cách nhất quán. Điều này không chỉ khiến bạn hài lòng mà còn cho bạn thấy mình có thể trở thành người như thế nào. Quân domino nào đổ đầu tiên không quan trọng, miễn là chúng đổ.

2. Duy trì đà đó và ngay lập tức chuyển đến công việc tiếp theo bạn có động lực làm. Làm xong nhiệm vụ này sẽ đẩy bạn đến với những hành vi tiếp theo. Với mỗi lần lặp lại, bạn sẽ càng làm mới được bản thân mình nhiều hơn.

3. Nếu còn nghi ngờ, hãy phá mọi thứ thành những phần nhỏ hơn. Khi bạn thử một thói quen mới, hãy chú ý từng mảng nhỏ và dễ quản lý. Hiệu ứng Domino là quá trình chứ không phải kết quả. Đơn giản bạn chỉ cần duy trì đà. Hãy để quá trình lặp lại vì một quan domino đổ xuống sẽ kéo theo quân tiếp theo.

Nếu một thói quen không dẫn đến một hành vi tiếp theo, thường là do hành vi đó không tuân thủ theo ba nguyên tắc này. Có rất nhiều con đường khác nhau để khiến domino đổ. Hãy tập trung vào những gì khiến bạn hứng thú và để chúng tác động đến cuộc sống của mình.