FPT khẳng định đang tìm kiếm nhà đầu tư để góp phần phát triển FPT Shop, trong khi đó TGDĐ từ lâu đã có ý định tìm chuỗi để mua lại.

Trả lời chúng tôi, đại diện FPT Shop cho biết tập đoàn FPT dự kiến kêu gọi đầu tư từ các nhà đầu tư có tài chính mạnh, có năng lực, có kinh nghiệm trong lĩnh vực bán lẻ và trực tuyến… để giúp FPT Shop phát triển mạnh mẽ tiếp trong giai đoạn tiếp theo.

Một cửa hàng của FPT Shop – Ảnh: fptshop.com.vn

FPT Shop cho biết trong năm 2015, FPT Shop là công ty tăng trưởng nhanh nhất tập đoàn FPT, đóng góp ngày càng quan trọng vào doanh thu, lợi nhuận của tập đoàn (19,6% doanh thu của tập đoàn).

Sau 4 năm tăng trưởng và phủ sóng toàn quốc, FPT Shop cho biết đã đến lúc chuỗi này “cần thêm nguồn vốn, kinh nghiệm quản trị hiện đại và mô hình số hoá để làm mới mình, tạo nên những bước đi mang hàm lượng công nghệ cao cho lĩnh vực bán lẻ, mang lại cho khách hàng những trải nghiệm mới mẻ, thú vị và thực tế…”.

Trước đó, trong đại hội cổ đông của Thế Giới Di Động vào tháng 2/2016, Tổng giám đốc Trần Kinh Doanh của công ty này được dẫn lời cho rằng công ty đang cân nhắc một trong hai phương án mua lại chuỗi bán lẻ hoặc tự mở các cửa hàng để mở rộng quy mô, dự kiến mở 100 cửa hàng Thế Giới Di Động trong năm 2016. Trong khi đó, có tin cho rằng tập đoàn FPT có kế hoạch rút vốn, tìm nhà đầu tư cho mảng bán lẻ, cụ thể là Công ty phân phối FPT và chuỗi cửa hàng FPT Shop. Ông Doanh được dẫn lời cho rằng nếu FPT Shop được bán thì đó là cơ hội tốt cho các nhà bán lẻ như Thế Giới Di Động, ngầm hiểu rằng Thế Giới Di Động có quan tâm đến việc sáp nhập với FPT Shop.

Trả lời việc này với chúng tôi, ông Trần Kinh Doanh cho biết việc mua bán, sáp nhập đã nằm trong kế hoạch kinh doanh của công ty từ năm 2015, nhưng dự định này vẫn đang để ngỏ do chưa tìm được thương vụ phù hợp.

“Chúng tôi chưa nghe một cách chính thức về ý định bán lại của FPT Shop, vì thế chưa thể đưa ra bình luận gì. Chúng tôi chỉ nhắc lại ý định về việc mua bán sáp nhập đã từng công bố trước đây và hai việc này vô tình đã được đặt cạnh nhau dẫn đến những đồn đoán trong thời gian gần đây”, ông Doanh trả lời qua email.

Trong khi đó, bình luận về thông tin trên, FPT Shop cho rằng họ vẫn luôn hoan nghênh các nhà đầu tư có thiện chí giúp FPT Shop có thể mở rộng phát triển hơn nữa, “vì việc đầu tư cũng như kêu gọi đầu tư là cơ hội cho tất cả mọi người”; và cho rằng trước việc các công ty, nhà đầu tư đặt vấn đề “tìm hiểu” FPT Shop đã phần nào cho thấy được sức hút và tiềm năng phát triển dài hạn của FPT Shop.

Các chuyên gia cho rằng FPT Shop có thể sẽ tìm kiếm các nhà đầu tư nước ngoài để mở rộng quy mô, hơn là chọn một đối tác, “đối thủ” như Thế Giới Di Động.

Trong khi FPT Shop đang tìm kiếm đối tác có tài chính mạnh, có năng lực, có kinh nghiệm trong lĩnh vực bán lẻ và trực tuyến… thì Thế Giới Di Động nói rằng “tiêu chí để chọn một đơn vị để cân nhắc các phương án sáp nhập là rất nhiều yếu tố. Quan trọng vẫn là đơn vị đó có khả năng đem lại giá trị mà Thế Giới Di Động đang mong đợi”. Giả sử Thế Giới Di Động mua lại một hệ thống nào đó, ông Doanh dường như nghiêng về phương án đổi tên hệ thống đó thành Thế Giới Di Động, vì ông cho rằng “ngay cả bản thân hệ thống chuỗi siêu thị Điện máy Xanh, chúng tôi cũng đã trải qua vài lần đổi tên thương hiệu để phù hợp và dễ tiếp cận với thị trường”, tất nhiên ông để ngỏ ý kiến rằng sẽ quyết định việc này tùy theo tình hình.

Bình luận bên lề, các chuyên gia cho rằng FPT Shop có thể sẽ tìm kiếm các nhà đầu tư nước ngoài để mở rộng quy mô, hơn là chọn một đối tác, “đối thủ” như Thế Giới Di Động.

Nói về chiến lược sắp tới, FPT Shop cho biết (tập đoàn) FPT vẫn luôn đặt mục tiêu phát triển mạnh cho khối bán lẻ, đồng thời để tiếp tục phát triển quy mô trong năm 2016 thì hệ thống này “tập trung vào khách hàng làm trọng tâm” cũng như nỗ lực trong việc giải quyết bài toán về mặt bằng kinh doanh. FPT Shop đặt mục tiêu mở thêm tối thiểu 50 cửa hàng trong năm 2016.

Ông Trần Kinh Doanh thì cho rằng, thị trường bán lẻ trong 3-5 năm tới sẽ có nhiều thay đổi, nhưng ông “không bàn quá nhiều ở thì tương lai xa”. “Trước mắt, riêng Thế Giới Di Động trong năm 2016, Chúng tôi chắc chắn sẽ về đích với 850 cửa hàng, bao gồm cả Thegioididong.com và Điện máy Xanh. Nếu tình hình thuận lợi thì có thể nhiều hơn và lên đến 1.000 cửa hàng”, ông Doanh nói.

Đến hẹn lại lên, cứ dăm bữa nửa tháng lại có một bài báo hay một ý kiến than trách chuyện các tập đoàn nước ngoài kinh doanh dịch vụ xuyên biên giới tại Việt Nam, tiền thì thu nhiều mà thuế không phải nộp đồng nào. Vấn đề là câu chuyện này không có gì mới, đã rộ lên mấy năm nay, vì sao đến nay vẫn chưa tìm ra cách hóa giải? Và có đúng là cơ quan thuế đang bó tay, không thu được thuế từ Facebook hay Google không?

Nhà nước đang nắm đằng cán

Nói đến nghĩa vụ thuế của Facebook hay Google thì trước hết phải xác định cho chính xác quy mô thị trường quảng cáo trực tuyến của Việt Nam. Theo số liệu của TS. Đinh Lê Đạt, một chuyên gia trong lĩnh vực quảng cáo trực tuyến, thì tổng doanh thu quảng cáo trực tuyến của thị trường Việt Nam năm 2014 là 216 triệu đô la Mỹ và năm 2015 ước tính 329 triệu đô la Mỹ. Trong đó phần bánh của hai gã khổng lồ Google và Facebook tăng chóng mặt, lên đến lần lượt 65 triệu và 80 triệu đô la Mỹ cho năm 2014; còn năm 2015 là 100 triệu cho Google và 140 triệu đô la Mỹ cho Facebook.

Nói cách khác, hai anh chàng này từ chỗ chỉ chiếm chừng 6% thị phần thì đến năm 2015 đã tăng vọt lên đến 73%! Giả thử số liệu này là chính xác thì năm 2015, ước tính doanh thu quảng cáo trực tuyến tại Việt Nam của Google và Facebook chừng trên 5.000 tỉ đồng và số thuế họ phải nộp chừng 500 tỉ đồng.

Trước khi nói đến biện pháp thu thuế, tưởng cũng nên nhắc lại nguyên tắc chống thất thu thuế: đó là thuế của người này là phần khấu trừ của người kia cho nên lúc nào cũng có một bên có động lực đòi bên kia minh bạch chuyện thuế. Nếu bạn được giao đi mua một món đồ gì đó cho cơ quan, ắt phòng tài vụ sẽ đòi bạn đem về cho họ hóa đơn đỏ, đó là bởi hóa đơn này là cơ sở để cơ quan bạn liệt kê chi phí được khấu trừ trước khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Bên bán đã phát hành hóa đơn ra thì phải nộp thuế giá trị gia tăng cho cơ quan thuế.

Đó là với hàng hóa hay dịch vụ trong nước với nhau. Với các dịch vụ giao dịch xuyên biên giới thì Nhà nước tìm cách nắm đằng cán, còn chặt chẽ hơn thế nữa. Theo quy định về thuế đối với nhà thầu nước ngoài thì bên mua dịch vụ từ Việt Nam “có trách nhiệm khấu trừ số thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp… trước khi thanh toán cho nhà thầu nước ngoài, nhà thầu phụ nước ngoài”. Như vậy một công ty, ví dụ Vinamilk dùng công cụ Google Adsense để quảng cáo trên hàng loạt ấn phẩm và trả tiền trực tiếp cho Google, khoản chi này đến khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp cho Vinamilk sẽ không được chấp nhận nếu Vinamilk trước đó không mạnh tay cộng thêm 5% thuế giá trị gia tăng và 5% thuế thu nhập doanh nghiệp vào hợp đồng để nộp thay cho Google vì Google chưa hiện diện tại đây.

Nói cách khác một khi Google hay Facebook chưa có sự hiện diện chính thức ở Việt Nam theo Luật Đầu tư thì nghĩa vụ thuế trực tiếp của họ đâu có đâu mà cứ nói họ trốn thuế! Nghĩa vụ thuế của họ đã gián tiếp chuyển sang cho những người mua dịch vụ của họ tại Việt Nam và ai cẩn thận sẽ cộng thêm khoản này trước khi chi trả cho Google (để sau này nộp cho cơ quan thuế), ai không cẩn thận sẽ phải chịu xem khoản chi đó là không hợp lệ, không được khấu trừ thuế thu nhập doanh nghiệp. (Nên nhớ trong doanh thu mà Google hay Facebook nhận được từ thị trường Việt Nam, đâu phải họ hưởng trọn 100%? Với Google, đến 68% sẽ được chia cho các tờ báo hiển thị cái quảng cáo đó).

Đến đây có lẽ mọi người đã thấy vì sao báo chí thì cứ than, cơ quan thuế thì bình chân như vại. Bởi cứ như hiện nay đằng nào họ cũng thu được thuế, hoặc là thuế suất thu nhập doanh nghiệp (chủ yếu là 20-22%) trên 5.000 tỉ đồng hay thu trọn 500 tỉ đồng giá trị gia tăng và thu nhập doanh nghiệp mà người mua dịch vụ thu hộ.

Và thật tình mà nói, muốn “làm người lương thiện” thu thuế Google hay Facebook giùm cho Nhà nước cũng nhiêu khê lắm. Thanh toán tiền dịch vụ quảng cáo bằng thẻ tín dụng mang tên cá nhân là không được chấp nhận rồi. Hóa đơn chứng từ đầu vào mang tên cá nhân cũng không được kê khai khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào và không được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp. Bộ chứng từ cần có để tính vào chi phí được khấu trừ gồm nào là “quy chế của đơn vị về việc mua các dịch vụ qua mạng”, “đề xuất bằng văn bản của bộ phận kinh doanh cần quảng cáo với cấp trên”, “báo cáo nghiệm thu”, “chứng từ thanh toán”, và quan trọng nhất “tờ khai và chứng từ nộp thuế nhà thầu nước ngoài”. Chẳng lạ gì trên các diễn đàn kế toán, rất nhiều người hoang mang không biết làm sao để hợp thức hóa các khoản chi cho Facebook hay Google, nói gì thu thuế giùm.

Thế còn các dịch vụ khác như Netflix hay Apple Music?

Với các dịch vụ mà người tiêu dùng đầu cuối là cá nhân thì khó lòng áp dụng chuyện bắt họ thu thuế nhà thầu giùm. Với các trường hợp này, phải xác định đòi thu thuế nhưng nhắm thu loại thuế nào là khả thi nhất? Bình thường nhiều người nghĩ đó là thuế thu nhập doanh nghiệp, tức làm ăn có lãi thì phải nộp thuế! Đừng hòng, chuyện thu thuế thu nhập doanh nghiệp các công ty cung ứng dịch vụ xuyên biên giới như Netflix hay Uber là chuyện xa vời – đa phần có thành lập pháp nhân ở Việt Nam đâu mà thu và nếu có, hầu như chắc chắn họ sẽ từ lỗ vừa đến lỗ lớn (xem thêm box).

Loại thuế Việt Nam, cũng như các nước khác, phải nhắm tới là thuế bán hàng, ở nước ngoài phổ biến tên gọi sales tax còn ở Việt Nam là thuế giá trị gia tăng. Sẽ có người nói ngay, đây là thuế gián thu, thực chất là người tiêu dùng nộp, doanh nghiệp chỉ thu hộ thôi. Thu thuế này thì chẳng khác nào thu thuế dân mình chứ đâu có đụng đến các doanh nghiệp đó?

Trong bối cảnh các doanh nghiệp nội địa cung ứng dịch vụ tương tự phải nộp thuế giá trị gia tăng mà doanh nghiệp nước ngoài không nộp thì tính bình đẳng nằm ở đâu, làm sao doanh nghiệp trong nước cạnh tranh cho lại. Dù biết đó là thuế gián thu nhưng thu được còn hơn không và doanh nghiệp muốn cạnh tranh phải chia sẻ gánh nặng thuế đó cho người tiêu dùng.

Có lẽ ít người biết tổng thu thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn nhiều so với tổng thu thuế giá trị gia tăng. Ví dụ theo dự toán ngân sách năm 2015 thì sắc thuế đầu thu 226.700 tỉ đồng trong khi sắc thuế sau thu đến 281.500 tỉ đồng.

Để thu thuế giá trị gia tăng Việt Nam cần theo chân các nước châu Âu xác định rõ các tập đoàn đa quốc gia khi cung ứng dịch vụ xuyên biên giới thì thuế sẽ thu theo vị trí địa lý của người tiêu dùng chứ không phải phụ thuộc vào nơi đóng trụ sở của các tập đoàn này. Ví dụ Anh thay đổi cách tính thuế theo hướng này từ đầu năm 2015 đối với các dịch vụ kỹ thuật số. Trước đây khi còn tính giá trị gia tăng theo vị trí của người bán, nhiều công ty dựng lên trụ sở ở Luxembourg để tránh mức thuế giá trị gia tăng, có khi cao đến 27% ở nhiều nước châu Âu khác.

Các doanh nghiệp lớn như Amazon đã thu thuế giá trị gia tăng trên sản phẩm và dịch vụ số bán ra, ví dụ thuế giá trị gia tăng cho các sách điện tử Kindle bán ở Thụy Điển phải cộng thêm 25% thuế trong khi bán cho người ở Pháp thì chỉ cộng thêm 5,5% thuế. Đáng tiếc trong danh sách mức thuế giá trị gia tăng cụ thể này không thấy có Việt Nam. Hóa đơn của Apple phát hành hiện cho dịch vụ nghe nhạc ở Việt Nam cũng không thấy dòng nào nói chuyện thuế cả. Có lẽ trong giai đoạn này đánh thuế giá trị gia tăng lên sách điện tử làm nó đắt đỏ hơn chưa hẳn là điều hay. Chứ còn với các doanh nghiệp như Amazon hay Netflix, chỉ cần gửi công văn chính thức yêu cầu họ phải giữ lại thuế giá trị gia tăng rồi chuyển nộp cho Chính phủ Việt Nam, chắc họ sẽ tuân thủ như đang tuân thủ với nhiều nước khác trên thế giới. Xét cho cùng họ đâu mất thêm gì đâu, ngoài việc khách hàng của họ than trời chuyện thuế khóa!

Ngay cả những doanh nghiệp vốn dĩ không liên quan gì đến dầu khí giờ đây cũng dành chút thời gian ngó nghiêng giá dầu thô quốc tế. Trong nền kinh tế hầu hết các khâu sản xuất, phân phối, tiêu thụ đều trực tiếp hoặc gián tiếp có quan hệ với vận tải với nguyên liệu sử dụng chủ yếu là xăng dầu. Giá xăng dầu bán lẻ trong nước lên hay xuống, cứ nhìn vào giá dầu thế giới mà đoán định.

Tháng 1-2016 là thời điểm không vui đối với tập đoàn Dầu khí (PetroVietnam). Theo PetroVietnam, giá bán dầu bình quân tháng của cả tập đoàn chỉ đạt 32,4 đô la Mỹ/thùng, thấp nhất trong thập kỷ qua. Khó có thể tính đầy đủ giá thành khai thác dầu bình quân của Việt Nam bao nhiêu, tuy nhiên những mỏ có giá thành khai thác thấp nhất ước đâu đó 20 đô la Mỹ/thùng, cao thì tới 40 đô la Mỹ/thùng. Cứ với đà lao dốc chưa có dấu hiệu dừng lại của “vàng đen”, khả năng nhiều mỏ của Việt Nam sẽ phải ngưng khai thác.

Những cánh chim đầu đàn của PetroVietnam như Tổng công ty Thăm dò và Khai thác dầu khí; Tổng công ty Dầu và một số doanh nghiệp dịch vụ đã báo lỗ trong tháng 1-2016. Nếu giá dầu không phục hồi trong tháng 3-2016, thì quí 1 năm nay sẽ là quí tệ hại đối với các doanh nghiệp của tập đoàn.

Phần nộp ngân sách của PetroVietnam trong tháng đầu tiên của năm cũng xuống thấp chưa từng có, chỉ đạt 3.200 tỉ đồng, giảm 66% so với cùng kỳ. Theo cân đối ngân sách nhà nước năm 2016 của Bộ Tài chính, dự toán thu từ dầu thô năm nay chỉ còn 54.500 tỉ đồng, giảm mạnh so với dự toán 93.000 tỉ đồng của năm 2015. Để đảm bảo dự toán năm, số nộp ngân sách bình quân của tập đoàn phải ở mức 4.540 tỉ đồng/tháng. Lãnh đạo một công ty dầu khí tính toán giá dầu quốc tế phải ở mức 40 đô la Mỹ/thùng, thì con số nộp trên mới khả thi.

Ngân sách sẽ phải nhìn vào các mảng khác để nguồn thu không hao hụt. Theo Bộ Tài chính, thu ngân sách tháng 1-2016 chỉ bằng 95% so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng thu từ công thương nghiệp ngoài quốc doanh, khu vực vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và thuế thu nhập cá nhân tăng ấn tượng từ 14-20%. Điều này phù hợp với định hướng của cơ quan hành thu khi tổng thu thuế thu nhập doanh nghiệp dự kiến tăng 7,6% từ mức 150.855 tỉ đồng năm 2015 lên 162.393 tỉ đồng năm 2016. Nên nhớ thuế thu nhập doanh nghiệp năm nay áp mức 20% thay cho 22% năm trước. Nếu thuế suất giảm mà tổng số thu vẫn tăng, doanh nghiệp sẽ nộp thuế nhiều hơn, tức tổng lợi nhuận làm ra phải nhiều hơn. Đây là một thách thức lớn cho cộng đồng doanh nghiệp khi sức mua trong nước chưa đạt mong muốn, cạnh tranh trong xuất khẩu nông sản, thủy hải sản đang ngày một khó khăn do giá nguyên liệu hàng hóa thế giới quá thấp và đồng tiền Việt được định giá cao so với các đồng tiền trong khu vực trong mối tương quan với đồng đô la Mỹ.

Mối quan ngại của giới làm ăn hiện nay không chỉ gói gọn ở giá dầu, giá nguyên   liệu, mà còn ở sự yếu đi ngày càng rõ nét hơn của nền kinh tế láng giềng Trung Quốc. Giới truyền thông quốc tế bắt đầu mổ xẻ cơ cấu dự trữ ngoại hối còn khoảng 3.000 tỉ đô la Mỹ của Trung Quốc, theo đó không phải tất cả bằng tiền mặt. Một phần dự trữ ngoại hối của nước này dưới dạng vàng hay trái phiếu chính phủ Mỹ hay những tài sản khác mà thanh khoản của chúng không phải lúc nào cũng cao. Ngày 11-2-2016, hãng tin CNBC còn đăng tải nhận định của những quỹ đầu tư mạo hiểm về khả năng mất mát do nợ xấu của hệ thống ngân hàng Trung Quốc có thể lớn gấp nhiều lần cuộc khủng hoảng tín dụng nợ dưới chuẩn của các ngân hàng Mỹ trước đây. (CNBC: China banks may lose 5 times US banks’ subprime losses in credit crisis). Bài báo dẫn chứng tổng tài sản của hệ thống ngân hàng Trung Quốc đã lên tới 34.500 tỉ đô la Mỹ trong vòng 10 năm từ mức 3.000 tỉ đô la Mỹ và khối nợ xấu, tất nhiên, là một con số khổng lồ.

Trong bối cảnh đó, ngay cả những chuyên gia kinh tế lạc quan cũng đề cập đến sự mất giá của đồng nhân dân tệ với mức độ ít nhiều khác nhau như một sự tất yếu. Bất kể sự mất giá nào của đồng tệ đều ảnh hưởng đến kinh tế Việt Nam. Theo Tổng cục Thống kê, năm ngoái Trung Quốc tiếp tục là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch 49,3 tỉ đô la Mỹ, nâng mức nhập siêu của nước ta với thị trường này ước tính hơn 32 tỉ đô la Mỹ.

Không phải ngẫu nhiên bội chi ngân sách, sức cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu và tác động sự mất giá của đồng nhân dân tệ là những vấn đề được giới đầu tư cả trong và ngoài nước nhắc đến thường xuyên hơn khi phân tích các thách thức mà kinh tế Việt Nam có thể phải đối mặt trong năm con Khỉ này. Nhìn xa qua thách thức, tìm những điểm sáng kỳ vọng, phải nhắc chuyện các đợt IPO doanh nghiệp nhà nước qua Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội đã thu được 1.517 tỉ đồng chỉ trong một tháng. Một khi Nhà nước áp dụng những hình thức đấu giá linh hoạt như thoái vốn cổ phần trọn lô, xác suất thành công trong việc bán vốn nhà nước chắc chắn sẽ cao hơn. Nếu công cuộc cải cách doanh nghiệp quốc doanh được đẩy mạnh, thu hút và giải ngân vốn FDI vẫn tăng trưởng, kiều hối tiếp tục dồi dào, thì vẫn còn đó cơ hội cho Việt Nam vượt qua những thách thức trước mặt!

Việc làm hot ngành dầu khí/ Oil & Gas Jobs

Phòng Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) vừa phát hành nghiên cứu “Tác động của diễn biến giá dầu tới ngân sách”, phân tích tình hình biến động (giảm) trên thị trường dầu thô thế giới và ảnh hưởng của giá dầu thô thế giới tới thu ngân sách Việt Nam năm 2016. TBKTSG xin trích giới thiệu phần phân tích ảnh hưởng của giá dầu thô thế giới tới thu ngân sách Việt Nam năm 2016.

Đặc điểm thu ngân sách từ dầu thô của Việt Nam

Tuy ngân sách nhà nước (NSNN) từ dầu thô có xu hướng thu hẹp trong cơ cấu thu ngân sách của Việt Nam (Hình 8), đây vẫn đóng vai trò là một nguồn thu quan trọng. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, thu ngân sách từ dầu thô tính đến 15/12/2015 ước đạt 62,4 nghìn tỉ đồng, chiếm 7,1% tổng thu ngân sách cả nước. Con số này chỉ bằng 67,1% so với mức dự toán đầu năm. Nguyên nhân chính là do giá dầu thô (dầu Brent) giảm mạnh xuống mức trung bình 52 USD/thùng so với kịch bản dự toán 100 USD/thùng. Theo dự toán ngân sách năm 2016, nguồn thu từ dâu thô sẽ giảm 7.900 tỉ đồng và chỉ chiếm 5,4% tổng thu dự toán ngân sách.

Cơ cấu ba nguồn thu chính trong ngân sách, 2011-2015 (tỉ đồng)

Nguồn: TCTK, Bộ Tài chính

Phương pháp dự báo

Tác động của giá dầu được đánh giá dựa trên kế hoạch khai thác dầu và khí đốt 2016 của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN). Kim ngạch xuất nhập khẩu xăng dầu của Việt Nam năm 2016 được ước tính theo mô hình cấu trúc với tăng trưởng GDP và tỉ giá là biến độc lập. Giá dầu thô giảm sẽ tác động tới giá cơ sở tính một số loại thuế, và lợi nhuận của các doanh nghiệp khai thác dầu thô. Do Việt Nam chiếm tỉ lệ nhỏ trong tổng nguồn cung của thế giới nên có thể giả định giá dầu xuất khẩu của Việt Nam ở mức tương đương và phụ thuộc vào biến động của giá thế giới.

Giá dầu có thể tác động đến ngân sách qua 3 kênh truyền dẫn chính:

+ Thu từ xuất khẩu dầu thô bao gồm: (i) thuế xuất khẩu; (ii) thuế tài nguyên và (iii) thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) doanh nghiệp khai thác dầu thô. Nghiên cứu sử dụng mức thuế xuất khẩu dầu thô (mã HS 29090010) trong biểu thuế Việt Nam là 10%, thuế tài nguyên trung bình đối với dầu thô là 18% ; thuế thu nhập doanh nghiệp trung bình đối với đơn vị khai thác dầu thô là 32% , và cách thức tính các loại thuế này theo thông tư 32/2009/TT-BTC để ước lượng thay đổi trong nguồn thu từ dầu thô. Nghiên cứu cũng sử dụng thông tin về giá thành khai thác dầu thô trung bình khoảng 24,4 USD/thùng của các mỏ do PVN khai thác làm cơ sở tính toán thay đổi nguồn thu thuế thu nhập doanh nghiệp . Do PVN có nhiều mảng hoạt động bên cạnh khai thác và xuất khẩu dầu thô và các mảng kinh doanh này có thể không bị tác động trực tiếp bởi giá dầu, nên phần thuế TNDN ước tính trong nghiên cứu này có thể không đồng nhất với phần thực thu ngân sách từ PVN.

Giá dầu thô trung bình xuất khẩu của Việt Nam và Brent FOB, 2000-2013 (USD/thùng)

Nguồn: Tính toán của tác giả từ CEIC, EIA

Lưu ý, do phí bảo vệ môi trường đối với khai thác dầu thô là thuế đánh theo khối lượng khai thác tuyệt đối, tính theo sản lượng khai thác nên nguồn thu này sẽ không bị ảnh hưởng bởi biến động giá.

+ Thu từ nhập khẩu xăng dầu: nghiên cứu ước lượng thay đổi nguồn thu từ thuế nhập khẩu (mức thuế suất áp dụng từ 21/5/2015 là 20% đối với xăng động cơ ) và thuế tiêu thụ đặc biệt (mức thuế 10% đối với xăng dầu ). Do lợi nhuận và thuế bảo vệ môi trường của các đơn vị kinh doanh xăng dầu được tính theo khối lượng nhập khẩu, biến động giá dầu sẽ không làm thay đổi các nguồn thu thuế liên quan tới các khoản này.

+ Thu từ thuế giá trị gia tăng (GTGT): giá dầu giảm tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giúp tăng thu ngân sách từ thuế GTGT. Nghiên cứu dựa trên mô hình VNU-CGE để ước lượng thay đổi trong GDP danh nghĩa nhờ giá dầu giảm, qua đó ước lượng thay đổi trong nguồn thu này.  Nghiên cứu giả định thuế suất thuế GTGT trung bình của nền kinh tế trong năm 2016 bằng thuế suất thuế GTGT trung bình năm 2015 là 6,6% . Con số này tương đối hợp lý khi thuế suất thuế GTGT cho các mặt hàng ở Việt Nam nằm trong mức 0-10%. Lưu ý, thuế VAT đánh trên lượng dầu thô tiêu thụ nội địa không được tính riêng vì được giả định nằm trong tổng thu thuế VAT tính toán bằng mô hình VNU-CGE.

Đây là ba nguồn thu ngân sách chịu tác động trực tiếp từ biến động giá dầu thô. Các biến động nguồn thu từ thuế tài nguyên và thuế TNDN đối với dầu thô sản xuất và tiêu thụ tại các nhà máy lọc dầu của Việt Nam chưa được tính toán trong bài. Ngoài ra, các khoản thu khác từ nội địa như thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân… cũng sẽ chịu tác động bởi giá dầu; mặc dù vậy, những tác động này không trực tiếp, có độ trễ, và phụ thuộc lớn vào cấu trúc cũng như độ linh hoạt của nền kinh tế.

Tỉ lệ giữa tiêu thụ trong nước và xuất khẩu trong đầu ra của dầu thô trong năm 2016 được giả định không thay đổi so với 2015. Do biến động giá dầu không ảnh hưởng trực tiếp tới biên độ lợi nhuận của hoạt động lọc dầu nếu các sản phẩm đầu ra như xăng, dầu diezel, phân bón,… biến động cùng chiều với giá dầu thô, phần tiêu thụ trong nước được giả định không ảnh hưởng tới lợi nhuận của PVN.

Phân phối sản lượng sản xuất dầu thô Việt Nam theo thị trường tiêu thụ, 2010-2015 (triệu tấn)

Nguồn: Tính toán của nhóm nghiên cứu từ TCTK, BTC

Tỉ giá VND/USD được xây dựng theo kịch bản tăng 3% trong năm 2016. Cuối cùng cần lưu ý rằng do hạn chế trong tiếp cận thông tin, các tính toán trong nghiên cứu kết hợp phải dựa một phần trên các giả định được cho là hợp lý tuy nhiên có thể không hoàn toàn chính xác hay phản ánh được sự thay đổi đang diễn ra trong thực tế.

Kết quả dự báo

Nghiên cứu khảo sát phạm vi biến động từ 20-60 USD/thùng của giá dầu thô trung bình trong năm 2016. Kết quả tính toán cho thấy nguồn thu ngân sách từ dầu thô (bao gồm thuế xuất khẩu, phí môi trường, thuế thu nhập doanh nghiệp, phí khai thác). Trung bình nếu giá dầu thô giảm xuống 1 USD, thu ngân sách từ dầu sẽ giảm tương ứng gần 1.400 tỉ đồng. Tương tự, ngân sách cũng bị ảnh hưởng từ giá xăng nhập khẩu đi xuống. Ước lượng cho thấy ngân sách sẽ giảm xấp xỉ 760 tỉ đồng tương ứng với mỗi USD giảm xuống của giá dầu thô.

Mối quan hệ giữa giá dầu và thu thế VAT thể hiện mối quan hệ phi tuyến. Doanh thu thuế VAT đạt cực đại ở mức giá 32 USD/thùng và có chiều hướng sụt giảm nếu giá dầu tiếp tục giảm sâu.

Thu ngân sách liên quan tới dầu mỏ theo các kịch bản giá dầu (tỉ đồng)

Nguồn: Tính toán của nhóm nghiên cứu

Thu từ VAT theo các kịch bản giá dầu thô (tỉ đồng):

Nguồn: Tính toán của nhóm nghiên cứu

Thay đổi của thu ngân sách theo từng kịch bản giá dầu thô so với kịch bản $60/thùng (tỉ đồng)

Nguồn: Tính toán của nhóm nghiên cứu

Thay đổi thu ngân sách khi giảm thêm $1/thùng theo từng mức giá (tỉ đồng)

Nguồn: Tính toán của nhóm nghiên cứu

Về tổng thể, tác động của việc giá dầu thô thế giới lao dốc ảnh hưởng tương đối nặng nề tới nguồn thu ngân sách. So với mức giá dự toán 60 USD/thùng cho năm 2016, nếu giá dầu thô ở mức trung bình 40 USD/thùng như kịch bản dự báo của IEA, ngân sách sẽ bị suy giảm hơn 40.000 tỉ đồng. Mức suy giảm tăng lên gần 60.000 tỉ đồng nếu giá dầu tiếp tục đứng quanh mức hiện tại 32 USD/thùng trong năm 2016. Trong trường hợp xấu nhất, giá dầu xuống mức 20 USD/thùng, ngân sách có thể sụt giảm tới gần 85.000 tỉ đồng.  Lưu ý là mức sụt giảm ngân sách cận biện có khuynh hướng tăng lên khi giá dầu ở vùng thấp.

Các đề xuất chính sách

Thị trường dầu thô thế giới đang chứng khiến những biến động phức tạp. Áp lực thị trường tiếp tục gia tăng từ khu vực OPEC trong khi triển vọng kinh tế Trung Quốc và các nền kinh tế mới nổi khác có xu hướng xấu đi. Tốc độ điều chỉnh sản lượng khai thác của ngành dầu khí Hoa Kỳ vẫn là dấu hỏi lớn cho giới phân tích. Tuy nhiên, những kịch bản khả dĩ cho thấy mặt bằng giá dầu sẽ xuống thấp hơn trong năm 2016, đi xa khỏi mức giá kỳ vọng trung bình 60 USD/thùng của cơ quan dự toán ngân sách.

Dựa trên những số liệu có thể tiếp cận được và những giả định được chúng tôi cho là hợp lý trong điều kiện hạn chế về điều kiện thông tin, nghiên cứu này đã tiến hành đánh giá ảnh hưởng của giá dầu tới nguồn thu ngân sách trong dải biến động từ 20-60 USD/thùng. Kết quả cho thấy nếu giá dầu giảm 1 USD, thu ngân sách từ các nguồn sẽ sụt giảm trung bình khoảng 2.100 tỉ đồng. Như vậy, trong trường hợp không có những đột biến theo hướng tích cực xảy ra trên thị trường dầu mỏ, và giá dầu sẽ vẫn ở dưới ngưỡng 40 USD trong năm 2016, nguồn thu ngân sách sẽ bị tác động tương đối nặng nề.

Điều này cảnh báo nguy cơ lặp lại những khó khăn của Chính phủ trong việc tạo lập cân bằng tài khóa như đã xảy ra trong năm 2015. Chúng tôi khuyến nghị công tác lập dự toán ngân sách cần được thực hiện dựa trên những kịch bản phù hợp, có độ an toàn cao, tránh gây rủi ro cho kỷ luật tài khóa. Xu hướng diễn biến bất lợi của thị trường dầu thô trong năm 2016 đang tạo ra những áp lực lớn lên mục tiêu giữ mức thâm hụt ngân sách dưới mức 5% GDP.

Điều này đòi hỏi những biện pháp, quyết tâm chính trị mạnh mẽ cắt giảm chi ngân sách, đặc biệt là chi thường xuyên vốn được mở rộng nhanh chóng trong những năm gần đây.

Việc làm cấo cao ngành dầu khí/ Senior oil & gas jobs

Trái ngược với kết quả kinh doanh “tồi tệ” năm 2014, năm 2015, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) báo lãi lớn dù xu hướng giá xăng dầu năm 2015 cũng giảm liên tục như năm trước, tức là điều kiện kinh doanh trong mảng hoạt động chính của Petrolimex ít thay đổi.

Hiện tại, các cây xăng trực thuộc Petrolimex đã có nhiều hình thức để gia tăng thu nhập, chẳng hạn như quảng cáo cho các nhãn hàng

Báo cáo tài chính hợp nhất quí 4 -2015 (chưa soát xét) vừa được Petrolimex công bố cho thấy lợi nhuận mà tập đoàn này thu về trong quí báo cáo là 1.003 tỉ đồng, chênh lệch vô cùng lớn với cùng kỳ năm ngoái. Quí 4-2014, tập đoàn này báo lỗ 1.159 tỉ đồng.

Lũy kế cả năm 2015, Petrolimex lãi ròng 3.138,5 tỉ đồng trong khi năm 2014 lỗ hơn 9 tỉ đồng.

Riêng với công ty mẹ, báo cáo tài chính (chưa soát xét) ghi nhận con số 1.806,7 tỉ đồng lãi ròng trong quí 4-2015 và lũy kế 2.141,9 tỉ đồng cho cả năm 2015. Những con số này đếu vượt rất xa cùng kỳ.

Trong báo cáo giải trình do Petrolimex phát hành hôm nay, 28-2, ông Trần Ngọc Năm, Phó tổng giám đốc Tập đoàn, giải thích rằng sở dĩ lợi nhuận sau thuế của Petrolimex chênh lệch lớn với cùng kỳ như vậy là do nhiều nguyên nhân.

Thứ nhất là trong năm 2015, kết quả kinh doanh của một số công ty con, công ty liên kết của Tập đoàn kinh doanh trong các ngành nghề, lĩnh vực như hóa dầu, bảo hiểm, nhiên liệu bay, vân tải, dịch vụ … có tăng trưởng so với năm 2014.

Theo báo cáo, hiện Petrolimex có 27 công ty con mà đơn vị này nắm quyền chi phối, trong đó có một công ty liên doanh với đối tác nước ngoài, một công ty 100% vốn tại Singaporre và một tại Lào.

Thứ hai, giá xăng dầu thế giới quí 4-2015 tuy vẫn cùng xu hướng giảm như quí 4-2014 nhưng mức giảm giữa các tháng thấp hơn nhiều so với cùng kỳ nên việc phải đảm bảo dự trữ tồn kho theo quy định của kinh doanh xăng dầu không tác động trầm trọng như quí 4.

Thứ ba, sản lượng xuất bán xăng dầu tại thị trường trong nước của tập đoàn tăng trưởng 8% so với cùng kỳ.

Và đặc biệt, lần đầu tiên, Petrolimex thừa nhận một lý do mà trước đó không hề công bố chính thức, đó là kết quả kinh doanh “tồi tệ” của quí 4-2014 và năm 2014 nói chung có nguyên nhân trực tiếp là do Công ty Petrolimex Singapore (công ty con của Petrolimex) phát sinh lỗ cao.

Ngoài ra, với kết quả công ty mẹ, còn có thêm các nguyên nhân như lợi nhuận từ các công ty cổ phần, liên kết có vốn góp của tập đoàn tăng trưởng tốt đã đem lại nguồn cổ tức, lợi nhuận cho công ty mẹ tăng so với cùng kỳ; các khoản trích lập dự phòng do tác động của biến động xăng dầu cũng đã giảm.

Ở một diễn biến khác, báo Nikkei của Nhật cách đây vài ngày đưa tin, Tập đoàn năng lượng Nhật Bản JX Nippon Oil & Energy muốn mua 10% cổ phần của Petrolimex.

Tìm việc làm ngành dầu khí / oil & gas jobs in vietnam