Monthly Archives: October 2018

Cách trí tuệ nhân tạo giúp doanh nghiệp tăng doanh số

Với sự phát triển mạnh của công nghệ và các kênh truyền thông, ngày nay các doanh nghiệp đang đứng trước một thử thách rất lớn khi phải xử lý một khối lượng dữ liệu khổng lồ về hành vi của khách hàng đến từ nhiều kênh truyền thông khác nhau.

Ngày nay, những công ty lớn như Amazon, Facebook, Google đang là những công ty dẫn đầu thế giới về việc áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI – Artificial Intelligent) vào trong công việc kinh doanh. Điều này giúp họ lôi cuốn được khách hàng với những chương trình marketing có tính chất cá nhân hóa cao, đánh đúng vào từng nhóm khách hàng mục tiêu, qua đó giúp họ luôn dẫn đầu ngành.

Không chỉ những công ty lớn và có thế mạnh về công nghệ nói trên mới áp dụng AI vào trong công việc kinh doanh, mà những công ty nhỏ hơn, ít tên tuổi hơn, không chuyên về công nghệ như Harley Davidson – một công ty sản xuất xe mô tô phân khối lớn của Mỹ – cũng có thể áp dụng dễ dàng. Cụ thể, một đại lý của Harley Davidson tại New York (Mỹ) đã áp dụng AI để giúp doanh nghiệp tăng doanh số bán hàng lên 300% chỉ sau một năm áp dụng.

Những nhược điểm của cách làm marketing truyền thống

Theo cách truyền thống thì những nhà marketing thường xây dựng chân dung khách hàng – dựa trên số liệu về hành vi của những khách hàng cũ – để định hướng tìm kiếm những khách hàng mới. Những đặc điểm điển hình của mẫu khách hàng này được tạo ra dựa trên một phần từ những số liệu của những khách hàng trước đó, một phần từ sự suy đoán, một phần từ sự cảm nhận và một phần từ vốn kinh nghiệm của chính người làm marketing. Những nhà marketing này lại tiếp tục xây dựng các chương trình marketing dựa theo chân dung khách hàng đã xây dựng ra để tiếp cận đến đối tượng khách hàng tiềm năng.

Tuy nhiên, cách làm trên có hai nhược điểm lớn. Thứ nhất, người làm marketing không thể xử lý hết một khối lượng lớn dữ liệu của các khách hàng cũ, dẫn đến việc thiếu sót trong việc nhận diện các nhóm khách hàng tiềm năng. Thứ hai, kết quả phân tích thường có độ chính xác thấp và mức độ tin cậy thấp do có sự ảnh hưởng bởi những nhận định chủ quan và kinh nghiệm cá nhân.

Với sự phát triển mạnh của công nghệ và các kênh truyền thông, ngày nay các doanh nghiệp đang đứng trước một thử thách rất lớn khi phải xử lý một khối lượng dữ liệu khổng lồ về hành vi của khách hàng đến từ nhiều kênh truyền thông khác nhau, như trang web, e-mail, SMS, Facebook, Instagram, Google search, YouTube…, để thực sự thấu hiểu khách hàng. Trong khi đó, con người dù có được sự trợ giúp của những công cụ kỹ thuật và các phương pháp quản trị marketing hiện đại đi chăng nữa thì cũng chỉ có thể quản lý và phân tích được một phần số lượng dữ liệu khách hàng hữu hạn.

Những ưu điểm của việc sử dụng AI vào marketing

Để khắc phục những điểm còn hạn chế đó, con người đã tạo ra hệ thống AI và đem ứng dụng vào marketing. Hệ thống AI có thể xử lý hàng triệu tương tác trong 1 phút, quản lý hàng trăm ngàn từ khóa và chạy các thử nghiệm với hàng ngàn thông điệp cùng những thay đổi thử nghiệm để có thể đưa ra được những kết quả tối ưu.

Các hệ thống AI không cần phải tạo ra chân dung khách hàng, chúng tìm kiếm những khách hàng thực sự trên thị trường bằng cách xác định những hành vi nào của người tiêu dùng cho biết họ là khách hàng tiềm năng nhất thông qua việc phân tích các hành vi của những khách hàng cũ từ một bộ cơ sở dữ liệu được lưu giữ từ nhiều nguồn khác nhau. Sau đó, hệ thống AI sẽ xác định ra một nhóm khách hàng nhỏ và chạy những thử nghiệm các thông điệp truyền thông về sản phẩm ở từng kênh để tìm ra điều gì là hiệu quả giúp làm tăng tỷ lệ khách hàng mua sản phẩm.

Các hệ thống AI không cần phải tạo ra chân dung khách hàng, chúng tìm kiếm những khách hàng thực sự trên thị trường.

Để xác định điều gì là có hiệu quả, điều gì không, hệ thống AI chỉ dựa vào việc đánh giá kết quả, thông qua việc đặt những nghi vấn và thử nghiệm những nghi vấn này. Ngoài ra, hệ thống AI còn có thể tính toán và xác định chính xác một doanh nghiệp cần chi bao nhiêu tiền, chi vào kênh truyền thông nào để có thể đem lại kết quả tốt nhất.

Ưu điểm vượt trội nhất của hệ thống AI đó là khả năng tự học hỏi và cải tiến liên tục thông qua quá trình thử nghiệm và đánh giá kết quả, điều này giúp hệ thống ngày càng thông minh hơn, chính xác hơn và giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn.

Cách hệ thống AI giúp doanh nghiệp tăng doanh số

Trước khi sử dụng Albert – một nền tảng marketing sử dụng AI, một đại lý của hãng xe Harley Davidson ở New York (Mỹ) chỉ bán được trung bình khoảng một đến hai chiếc mô tô mỗi tuần. Nhưng sau khi được áp dụng một tuần, Albert đã giúp đại lý này bán được 15 chiếc, số lượng người gọi điện hỏi sản phẩm đã tăng từ một người mỗi ngày lên 40 người. Sau ba tháng sử dụng Albert, số lượng người gọi điện để hỏi về sản phẩm đã tăng lên 2.930%. Nhờ có Albert, đại lý đã có doanh thu năm 2016 tăng 300% so với doanh thu năm 2015.

Vị giám đốc của đại lý này đã dự đoán rằng khách hàng tiềm năng chỉ chiếm khoảng 2% dân số của New York, nhưng Albert đã chỉ ra rằng lượng khách hàng tiềm năng còn nhiều hơn số khách hàng mục tiêu mà vị giám đốc có thể nghĩ tới. Sau khi được cung cấp những thông tin đầu vào gồm có các tiêu đề, hình ảnh và các chỉ số mục tiêu cần đạt được, Albert bắt đầu phân tích các dữ liệu của những khách hàng hiện tại từ hệ thống quản lý khách hàng (CRM- Customer Relationship Management) để xác định ra những đặc điểm và hành vi của những khách hàng đem lại nhiều giá trị cho doanh nghiệp. Albert sẽ sử dụng thông tin này để xác định ra một nhóm khách hàng nhỏ để hệ thống chạy các chương trình thử nghiệm trước khi áp dụng rộng ra. Albert sau đó sẽ sử dụng những dữ liệu thu thập được từ những chương trình thử nghiệm để đưa ra những cách kết hợp các tiêu đề, hình ảnh và hàng ngàn biến số khác một cách tối ưu cho những phân khúc khách hàng khác nhau ở các kênh truyền thông khác nhau. Một khi đã xác định được cái gì hiệu quả cái gì không hiệu quả, nó sẽ tự động phân bổ ngân sách cho từng kênh, đưa ra những đề xuất về nội dung marketing phù hợp. Ví dụ, Albert đã phát hiện ra rằng những dòng quảng cáo có chữ “Call” – trong tiêu đề “Don’t miss out on a pre-owned Harley with a great price! Call now!” thu hút khách hàng tốt hơn 447% so với dòng quảng cáo dùng chữ “Buy” – trong tiêu đề “Buy a pre-owned Harley from our store now!”. Ngay lập tức, Albert đã thay đổi từ “Buy” bằng từ “Call” ở tất cả các kênh truyền thông và đã đem lại hiệu quả tức thì.

Không chỉ những công ty lớn và có thế mạnh về công nghệ mới áp dụng AI vào trong công việc kinh doanh, mà những công ty nhỏ hơn, ít tên tuổi hơn, không chuyên về công nghệ cũng có thể áp dụng dễ dàng.

Cơ hội áp dụng

Hiện tại đã có những công ty công nghệ như IBM, Salesforce, Albert Technologies… đang làm ra những phần mềm AI marketing giúp cho doanh nghiệp dễ sử dụng (không cần phải thuê chuyên gia phân tích dữ liệu để vận hành công cụ và phân tích kết quả), với chi phí phù hợp được tính theo mức độ sử dụng. Nhờ vậy, cơ hội được áp dụng công nghệ AI vào kinh doanh được mở ra cho tất cả các doanh nghiệp.

Cách tốt nhất để áp dụng là doanh nghiệp chạy thử nghiệm ở một phạm vi nhỏ như cho một vùng địa lý, cho một thương hiệu hay cho một kênh bán hàng. Sau đó, doanh nghiệp đánh giá hiệu quả trước khi mở rộng áp dụng cho toàn bộ. Nếu doanh nghiệp nào đã đầu tư nhiều vào marketing mà kết quả doanh số mang lại không như mong đợi, rất có thể đã đến lúc doanh nghiệp cần áp dụng công nghệ AI để tạo ra những bước tăng trưởng thần kỳ mà trước đây chưa bao giờ đạt đến.

Triệu phú tuổi 28: Khởi nghiệp là con đường cô độc, nếu muốn thành công, bạn buộc phải làm quen với nó.

Từng sống một cuộc đời nay đây mai đó và phải làm đủ thứ nghề trước khi trở nên giàu có, triệu phú trẻ Jeremy Adams chia sẻ rằng, khởi nghiệp kinh doanh là con đường cô độc; nếu muốn thành công, bạn bắt buộc phải làm quen với nó.

Vốn có tuổi thơ khó khăn và phải sống hôm nay chỗ này, ngày mai chỗ khác trong căn nhà lưu động của gia đình, ngay từ thời thiếu niên, Jeremy Adams đã ấp ủ giấc mơ thoát nghèo cùng khát khao vươn lên trong cuộc sống. Ra đời và tập tành kinh doanh từ sớm, chàng doanh nhân trẻ đã trải qua vô số công việc, như làm vườn cho hàng xóm, phục vụ bàn, chép CD v.v. trước khi lần đầu khởi nghiệp thực sự ở tuổi 22 với dự án xe tải bán thức ăn lưu động mang tên Prestige Food Trucks.

Sau vài tháng triển khai, startup của Adams đã thu hút được sự chú ý từ Kevin Harrington – một doanh nhân, triệu phú và nhà đầu tư từng tham gia chương trình Shark Tank. Cũng từ cuộc gặp gỡ định mệnh này, mà con đường lập thân, lập nghiệp của Adams đã bước sang một trang mới. Đồng thời, nó cũng là tiền đề cho sự hợp tác thành lập một startup về marketing sau này giữa Adams và Harrington.

Từ đó đến nay, trong chưa tới 10 năm, Adams giờ đã là một doanh nhân thành đạt với danh mục quản lý đầu tư trị giá hàng triệu USD, bao gồm cả công ty mới nhất của anh – Unicorn Innovations. Theo người phát ngôn của chàng doanh nhân 28 tuổi, bản thân Adams đã là một triệu phú và anh còn may mắn được Forbes liệt kê vào danh sách 30 Under 30 năm 2018.

Chia sẻ với CNBC về những kinh nghiệm xương máu đã đúc kết trong suốt cuộc hành trình, Adams cho biết, có 8 bài học khởi nghiệp đã giúp anh vươn đến thành công như ngày hôm nay.

1. Học cách làm quen với sự cô độc

Có thể nói, khởi nghiệp kinh doanh là con đường của sự cô độc. Thời gian làm việc kéo dài, thử thách, vấp ngã kèm theo việc thường xuyên phải làm việc một mình là những gì mà bạn chắc chắn sẽ phải đối mặt và làm quen. Dẫu rằng, việc dành thời gian để duy trì các mối quan hệ ngoài xã hội và quan tâm đến những chủ đề khác ngoài kinh doanh cũng quan trọng, song một người doanh nhân cần thiết phải học cách làm quen với sự cô đơn nhất thời nếu muốn gặt hái thành quả sau này.

Adams chia sẻ: “Đối với một người khởi nghiệp kinh doanh, thì việc phải gác lại nhiều kế hoạch hay làm việc không nghỉ ngơi vào mỗi cuối tuần là những chuyện thường xuyên sẽ xảy ra. Nếu bạn muốn hoàn thành mục tiêu, bạn phải chấp nhận đánh đổi. Và, sự đánh đổi này có thể sẽ mang đến sự cô đơn trong một khoảng thời gian; thế nhưng, sẽ luôn có ánh sáng ở phía cuối con đường. Muốn có trớn leo lên nơi cao thì buộc chúng ta phải thả dốc, lúc nào cũng là như thế cả”.

2. Đôi khi, gia đình và bạn bè sẽ là những bạn đồng hành tuyệt vời, song thường sẽ là những kẻ thù đáng sợ nhất

Mặc dù bạn bè và người thân thường là những người luôn mong muốn điều tốt đẹp nhất dành cho bạn, lời khuyên của họ có thể trở thành một vật cản lớn, nhất là khi đôi bên không cùng chung tư tưởng. Adams nhấn mạnh: “Lý do top 1% những người giàu có và thành công nhất thế giới vươn tới vị trí 1% là vì họ tư duy và hành động hoàn toàn khác so với số đông 99% còn lại. Hãy tiếp thu lời khuyên từ gia đình cũng như bạn bè, nhưng hãy suy xét chúng và đi theo những gì mà con tim mách bảo, kể cả khi con đường bạn chọn có khác so với những gì mà gia đình đã cố công sắp đặt. Sau này, bạn sẽ cảm thấy sự lựa chọn của mình là hoàn toàn xứng đáng”.

3. Tất thảy chúng ta đều phải đối mặt với thử thách

Rất dễ để chúng ta nghĩ rằng, những người thành công là các cá nhân đã thấu suốt hết tất cả mọi thứ trong cuộc sống. Song, trên thực tế, tất thảy mọi người mà không loại trừ bất cứ cá nhân nào, đều phải đối mặt với những thử thách giống nhau liên quan đến sự nghiệp, tài chính và các mối quan hệ v.v..

Để không cảm thấy bị áp lực từ thành công của người khác, hãy ngừng việc so sánh bản thân bạn với họ. Thay vào đó, hãy “so sánh bạn của ngày hôm nay với chính bạn của ngày hôm qua” – Adams trẻ chia sẻ, trích dẫn nội dung từ quyển sách gối đầu giường của mình mang tên 12 Rules For Life (12 Nguyên tắc Cuộc sống).

4. Chủ động xin giúp đỡ

Đừng ngại việc mở lời để tham khảo ý kiến từ người khác, đặc biệt là đối với những người sở hữu chuyên môn trong lĩnh vực mà bạn không thông thạo. Điều này cực kỳ quan trọng đối với những vấn đề đòi hỏi sự hiểu biết chuyên sâu mà một ví dụ điển hình là thuế. Những vấn đề này, nếu không được xử lý đúng đắn, có thể gây nhức nhối cho doanh nghiệp, Adams nói.

5. Mạnh dạn hợp tác hoặc chi mạnh tay để tuyển người tài

Trong những ngày đầu hoạt động, doanh nghiệp thường có khuynh hướng giữ chi phí ở mức thấp, kể cả chi phí dành cho thuê mướn nhân sự. Tuy nhiên, sự tiết kiệm này lại thường có tác dụng ngược, gây ảnh hưởng không tốt đến tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp. Thay vì thuê nhân viên giá rẻ để tiết kiệm, hãy mạnh tay trong việc tuyển mộ người tài, kể cả khi điều này đồng nghĩa với việc cắt giảm số lượng thành viên trong cả đội và chi nhiều tiền hơn. Người tài, theo lời của Adams, là những cá nhân sở hữu đam mê trong công việc và có định hướng sự nghiệp rõ ràng.

Vị triệu phú trẻ khẳng định: “Tôi đã nhận ra việc tuyển dụng nhân sự giá rẻ khiến bản thân phải trả giá bằng những cơn đau đầu dai dẳng và đánh mất nhiều cơ hội quý giá như thế nào. Nếu được quay trở lại, tôi sẽ sẵn sàng nhận lương ít hơn 1.000 USD mỗi tháng để tuyển được người phù hợp”.

6. Hãy gạt bỏ cái tôi của bản thân

Đam mê, đáng buồn thay, có thể che khuất tầm nhìn của bạn, nhất trong điều hành công việc kinh doanh. Thế nên, việc lắng nghe ý kiến, nhận sự giúp đỡ từ người khác và gạt bỏ cái tôi của bản thân là cực kỳ quan trọng. Với Adams, bài học xương máu này đến từ một cột mốc quan trọng, khi startup xe tải thức ăn lưu động của anh sáp nhập vào đối thủ lớn nhất của mình. Ở tuổi 27, chàng doanh nhân trẻ vô cùng háo hức với vị trí CEO, song cuối cùng đã bị buộc phải nhường lại chiếc ghế đó cho người cộng sự của mình – một CEO từng điều hành chuỗi 3.000 cửa hàng sữa chua đông lạnh thương hiệu TCBY.

“Hãy để những người thông minh hơn bạn làm những điều mà họ giỏi nhất. Đáng lý ra, tôi phải van nài người cộng sự của mình làm CEO mới là phải đạo”, Adams nói.

7. Tập trung vào một mục tiêu

Với quá nhiều ý tưởng trong đầu, hầu hết các nhà khởi nghiệp dễ rơi vào tình trạng cả thèm chóng chán, ngày hôm nay còn theo đuổi ý tưởng này nhưng ngày mai đã theo đuổi ý tưởng khác. Thay vì liên tục thay đổi ý tưởng, bạn nên tập trung hoàn thành xuất sắc một mục tiêu duy nhất rồi mới chuyển sang cái khác.

8. Không ngừng thúc đẩy bản thân

Cuối cùng, chàng doanh nhân trẻ khuyên, nếu muốn thành công, phải không ngừng phát triển bản thân. Adams thừa nhận sức học của mình chỉ ở mức trung bình, nhưng kể từ khi bắt đầu tập tành kinh doanh, chàng triệu phú trẻ đặc biệt yêu thích việc học. Cụ thể, trong suốt 3 năm qua, anh đã đọc hơn 1.000 quyển sách và làm việc với vô số chuyên gia cố vấn. “Dù việc học là khoản đầu tư tiêu tốn nhiều thời gian và tiền bạc, nhưng nó chắc chắn là khoản đầu tư có lãi nhất mà tôi từng thực hiện. Và, các bạn biết đấy, tôi vẫn mình chỉ mới đạt được 1% hình mẫu mà tôi muốn trở thành thôi”, Adams nói.

Mạng xã hội Việt có đủ lực thay thế Facebook?

Trước ảnh hưởng ngày càng lớn của Facebook, Việt Nam tìm thế đối trọng, kể cả việc xây dựng một mạng xã hội thay thế.

Chính phủ Việt Nam vừa đưa ra đề nghị cho startup chưa từng có ở Đông Nam Á: tạo một mạng xã hội riêng. Nếu chính sách này thành công, Việt Nam sẽ có nhiều lợi ích vô hình bên cạnh việc thu lại được hàng trăm triệu USD thất thoát từ quảng cáo trực tuyến.

Facebook phủ tầm ảnh hưởng

Giống như nhiều người thuộc thế hệ 5x, bà Phan Thị Ngọc Anh, quận 3, TP.HCM, chưa từng tiếp cận với internet hay mạng xã hội. Hai tháng trước, bà Anh bắt đầu sử dụng internet và Facebook là ứng dụng được chọn để kết nối với thế giới ảo thay vì các ứng dụng khác như Zalo chẳng hạn. Lý do, theo bà Anh, vì nhiều người thân của bà đang “ở” trên đây. Thật ra không chỉ mình bà Anh, nhiều tài khoản ảo của các thành viên trong các hộ gia đình ở Việt Nam đều “tụ tập” ở trên Facebook để trò chuyện, tán ngẫu, kết nối…

Đây cũng là lý do chính giúp mạng xã hội này thống trị về mặt thị phần người sử dụng ở Việt Nam và nhiều quốc gia khác trên thế giới. Nếu TP.HCM có sức chứa 10 triệu người, thì phải cần 200 thành phố như vậy để đón lượt khách ghé thăm Facebook mỗi tháng tính từ đầu năm đến nay.

Chính vì thế, lời gợi ý đã đến lúc Việt Nam cần có một mạng xã hội của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có thể nói là “táo bạo” vì cho đến thời điểm hiện tại, rất hiếm chính phủ ở các quốc gia đang phát triển khuyến khích startup cạnh tranh với các mạng xã hội nước ngoài như Facebook vì tốn kém và không hiệu quả. Thực tế, Việt Nam cũng từng có đề án phát triển mạng xã hội thanh niên Việt Nam với ngân sách lên tới 200 triệu USD.

Facebook thống trị về mặt thị phần người sử dụng ở Việt Nam và nhiều quốc gia khác trên thế giới.

Với kế hoạch mới cho mạng xã hội Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ đề xuất một số chính sách ủng hộ và tạo điều kiện phát triển giai đoạn đầu. Mục tiêu đến năm 2022 phấn đấu bằng hoặc hơn số tài khoản của Facebook tại Việt Nam (khoảng 60 triệu tài khoản, chiếm 60-70% thị phần).

Trên thực tế, nhiều quốc gia trên thế giới đã nhận ra sự “nguy hiểm” của ứng dụng màu xanh hình chữ F trông có vẻ vô hại này ngay từ những ngày đầu. Thông qua việc cung cấp nền tảng lưu trữ thông tin và chia sẻ miễn phí, Facebook có hàng tỉ GB dữ liệu người sử dụng để phân tích chính xác hành vi khách hàng trên mạng rồi bán lại cho doanh nghiệp với giá cao.

Trung Quốc là một trong những quốc gia đầu tiên nói không với Facebook và các mạng xã hội nước ngoài khác. Sau khi bị chặn tại Trung Quốc vào năm 2009 vì lý do an ninh quốc gia, ông chủ Facebook, Mark Zuckerberg đã có rất nhiều nỗ lực để trở lại thị trường này từ việc mở văn phòng, công ty con, mua lại các công ty địa phương, tạo quan hệ tốt với các quan chức chính phủ cho đến việc tự bản thân học tiếng Hoa.

Một trong những nỗ lực gần đây suýt thành công của Zuckerberg là trung tâm sáng tạo “một ngày” tại Hàng Châu, đại bản doanh của Alibaba. Theo Reuters, Facebook đang mở một công ty con (Facebook Technology vốn dự tính là 30 triệu USD) để đầu tư vào các startup và kỹ sư địa phương vào cuối tháng 7 vừa qua.

Tuy nhiên, căng thăng thương mại Mỹ – Trung nổ ra khiến giấy phép của trung tâm này bị rút trong vòng chưa đến 24 giờ. Vào năm ngoái, mạng xã hội này đành đi đường vòng và âm thầm tung ra một ứng dụng tên Colorful Balloons dưới tên Công ty Youge Internet Technology. Youge là công ty con của Oculus và Oculus thì lại gọi Facebook là “cha”.

Nhiều chuyên gia nhận định thất bại của Facebook Technology cũng sẽ chỉ làm cho Facebook nóng lòng hơn tìm phương thức mới tiến công thị trường 1,4 tỉ dân này. Bước đi tiếp theo của Zuckerberg sẽ có thể giống Yahoo, là mua lại cổ phần của một công ty công nghệ địa phương, như Yahoo đã đầu tư vào Alibaba. Về phía Chính phủ Trung Quốc, cánh cửa đóng lại với Facebook từ năm 2009 lại mở ra một cơ hội cho mạng xã hội trong nước. Đó là WeChat (thuộc sở hữu của Tencent), với 900 triệu người dùng hằng ngày.

Ngược lại với Facebook, WeChat lại bắt đầu là một ứng dụng nhắn tin (Facebook Messenger xuất hiện sau Facebook). Hệ sinh thái của WeChat được phát triển nhanh chóng và đa dạng, thậm chí còn vượt xa hơn Facebook khi cung ứng cả các dịch vụ tài chính.

Tuy WeChat Pay xuất hiện cách đây chưa lâu nhưng đã được đánh giá là đối thủ tiềm năng của các tên tuổi trong ngành tài chính như Visa, MasterCard và American Express. Ngoài hưởng lợi từ chính sách bài ngoại và sự am hiểu thị trường của một sản phẩm địa phương, sinh sau đẻ muộn cũng mang lại cho WeChat lợi thế thời điểm, khi Tencent không phải đi khai phá thị trường khi thiết lập mạng xã hội trong vài năm sau.

Cú hụt chân ở Trung Quốc chưa phải là vận đen duy nhất của mạng xã hội lớn nhất hành tinh này trong năm nay. Có một sự trùng hợp ngẫu nhiên là thời điểm nổ ra vụ bê bối dữ liệu Facebook-Cambridge Analytica cũng là lúc mà Quy định Bảo vệ dữ liệu chung của châu Âu (GDPR) bắt đầu có hiệu lực.Zuckerberg đã có nhiều phiên điều trần với chính phủ của nhiều nước về vụ rò rỉ thông tin nhận dạng cá nhân của 87 triệu người sử dụng bởi một công ty chuyên khai thác thông tin cá nhân là Cambridge Analytica. Trên thực tế, thu thập dữ liệu cá nhân và hành vi của người sử dụng để giúp tối ưu hóa quảng cáo là việc đã được làm từ lâu bởi các bigtech (công ty công nghệ lớn), chứ không chỉ là Facebook.

Trong phiên điều trần về vụ bê bối này với Hạ viện Mỹ, Zuckerberg luôn khẳng định chỉ thu thập và phân tích thông tin cá nhân của người dùng nhằm mục đích tối ưu hóa trải nghiệm phù hợp với từng cá nhân người sử dụng, chứ không phải là tạo lợi nhuận cho bên thứ ba là các công ty mua bán dữ liệu người dùng Facebook. Tuy nhiên, thiết kế của Facebook vào năm 2014, tại thời điểm vụ bê bối Cambridge Analytica bắt đầu hình thành, lại cho phép công ty này thu thập dữ liệu không chỉ của người trực tiếp sử dụng mà còn của cả bạn bè của họ.

Việc này khá nguy hiểm khi các dữ liệu này được sử dụng vào các mục tiêu chính trị, như dẫn dắt dư luận trong các cuộc bầu cử, điển hình như trường hợp tranh cử của Thượng nghị sĩ Mỹ Ted Cruz. Cụ thể, Cambridge Analytica đã phân tích các dữ liệu cá nhân và định hướng các nội dung hiện ra trên mạng xã hội của người sử dụng. Việc định hướng nội dung này bóp lệch góc nhìn và nhận định của người sử dụng khi tiếp cận quá nhiều với một khía cạnh của thông tin thay vì thông tin đa chiều.

Trong khi các phiên điều trần của Zuckerberg chưa kết thúc thì GDPR đã có hiệu lực vào thời điểm không thể tốt hơn. Trên thực tế, GDPR đã có lộ trình chuẩn bị cho thời điểm có hiệu lực từ 2 năm trước. GDPR có thể hiểu đơn giản là dữ liệu buộc phải phân loại theo ba nhóm là thông tin từ các nguồn công khai (như các báo cáo thông kê), các thông tin ẩn danh và thông tin từ người sử dụng.

Theo một kỹ sư lập trình từ Google Translate chia sẻ cùng NCĐT, việc áp dụng GDPR đã được các bigtech thực hiện từ lâu và luật này chỉ thực sự ảnh hưởng đến các công ty công nghệ nhỏ khi các công ty này không có đủ kinh phí và nguồn lực để phân loại dữ liệu. Mặt khác, GDPR làm tăng lợi thế cạnh tranh của bigtech như Facebook. Với mức phạt từ 2-5% doanh thu và có thể đạt đến 20 triệu euro, các bigtech đã có lộ trình chuẩn bị từ khá lâu trước khi GDPR có hiệu lực vào cuối tháng 5 vừa qua. Có thể thấy, nhiều nước trên thế giới đã mở các cuộc “phản công” Facebook theo nhiều cách khác nhau.

Về vấn đề này tại Việt Nam, ông Trần Anh Dũng, Tổng Giám đốc Công ty MOG Việt Nam, cho rằng, nếu cấm Facebook tại Việt Nam thì người dùng sẽ dùng các mạng xã hội trong nước vì họ không có lựa chọn. Tuy nhiên, vấn đề là Facebook kết nối toàn cầu nên việc kết nối, kinh doanh từ Việt Nam ra thế giới sẽ khó khăn. Mặc dù là thị trường trong top 10 của Facebook nhưng nếu không có hệ sinh thái số Việt Nam, mạng xã hội Việt Nam thì Việt Nam không có sức mạnh đàm phán với Facebook hay Google.

Startup đối đầu với người khổng lồ

Có thể thấy, mặc dù bị “tấn công” trên toàn cầu nhưng sức mạnh của công ty 500 tỉ USD như Facebook vẫn chưa thể suy chuyển. Theo quan điểm của ông Julien Trần, luật sư từ FIDAL Asiattorneys, GDPR sẽ củng cố việc bảo vệ dữ liệu của người dùng đối với mạng xã hội vì dữ liệu chỉ được “mượn” bởi các công ty. Người sử dụng sẽ có toàn quyền với thông tin cá nhân của mình và các sản phẩm sẽ phải bắt buộc thiết kế theo chuẩn hóa thông tin GDPR. Các công ty công nghệ cũng sẽ có sự sắp xếp tốt hơn về mặt thị trường, khi chỉ có những công ty thực sự lớn mới có thể tồn tại ở châu Âu.

Vì vậy, việc chuẩn hóa phân loại và lưu trữ dữ liệu phải được thực hiện đồng bộ trên tất cả các thị trường chứ không phải chỉ ở nơi mà GDPR có hiệu lực là tại châu Âu. “Điều GDPR có thể ảnh hưởng đến Facebook hiện nay là tạo ra một khoản chi phí khá lớn dùng để phân loại dữ liệu mà thôi”, ông Julien Trần nói. Bên cạnh đó, mạng xã hội này còn có các mạng xã hội vệ tinh xoay quanh như WhatsApp hay Instagram. Theo ông Kurokawa Kengo, Giám đốc Điều hành Asia Plus, nếu tính luôn Facebook, cả ba hiện đang nằm trong top 4 mạng xã hội phổ biến ở Việt Nam.

Đó là chưa kể các mạng xã hội đang tiến đến một hình thái mới, nhiều tiện ích hơn được gọi là “siêu ứng dụng”. Theo đó, thông qua các ứng dụng mạng xã hội người sử dụng có thể nhắn tin, đặt xe, gọi món, chuyển khoản… Và sân chơi này không chỉ có Facebook mà còn có các doanh nghiệp được định giá hàng tỉ USD của Đông Nam Á tham gia như Grab (Malaysia), Go-jek (Indonesia), LINE (Hàn Quốc)…

Grab sau khi tung ra dịch vụ GrabFresh, ông Anthony Tan, Giám đốc Điều hành kiêm nhà sáng lập, cũng không giấu tham vọng đưa Grab thành siêu ứng dụng ở Đông Nam Á. Nhất là vào thời điểm công ty này công bố vừa nhận thêm 2 tỉ USD trong vòng gọi vốn hiện tại.

Việt Nam nhiều khả năng sẽ không thể tạo ra một hàng rào bảo vệ các công ty trong nước như Trung Quốc. Do đó, dù được Chính phủ gợi ý nhưng hành trình của các startup sẽ không hề dễ dàng. Trên thực tế, những năm 2010-2012, khi Facebook vẫn chưa trở thành một thế lực như hiện nay, thị trường Việt Nam từng khá sôi nổi với các mạng xã hội “Made in Vietnam” như go.vn, tamtay.vn, Yobanbe… nhưng đến nay phần lớn đều đóng cửa.

Việt Nam có một đại diện tiềm lực là Zalo của VNG.

Theo ông Hán Hữu Hải, Chủ tịch YourTV Group, một mạng xã hội theo mô hình video, có 2 nguyên nhân chính dẫn đến việc rời cuộc chơi của các công ty Việt Nam. Đầu tiên, xin giấp phép mạng xã hội thời điểm đó rất khó, cơ quan quản lý chỉ cho đăng ký vài chủ đề mà mạng xã hội đó sinh hoạt, không đa dạng như các mạng của quốc tế.

Thứ hai là mô hình kinh doanh chưa rõ ràng, việc kỳ vọng vào mô hình miễn phí để có lượng người sử dụng lớn hơn 100.000 người nhằm bán quảng cáo không dễ thực hiện. Cho dù có, cũng không đủ chi phí hệ thống. “Gánh nặng tài chính khiến nhiều đại diện Việt Nam bỏ cuộc chơi hoặc bán lúa non”, ông Hải nói.

Tính đến thời điểm tại, Việt Nam có đại diện tiềm lực nhất tham gia là Zalo của VNG. Công ty này tuyên bố có 100 triệu người sử dụng và mới đây cũng phát đi dấu hiệu tham gia vào sân chơi siêu ứng dụng như các đối thủ quốc tế. Điểm mạnh của Zalo là khả năng kết nối với chính quyền các tỉnh để cung cấp dịch vụ chính quyền điện tử cho người dân. Người dân tra cứu và nhận kết quả của hơn 2.000 thủ tục hành chính trên Zalo, bao gồm: đăng ký khai sinh, đăng ký kết hôn, nhập quốc tịch Việt Nam, cấp đổi sổ hộ khẩu, thành lập hộ kinh doanh…

Mặc dù vậy Zalo vẫn tồn tại những điểm hạn chế. Theo ông Kurokawa Kengo của Asia Plus, người sử dụng ứng dụng này hiện chỉ dừng ở việc nhắn tin. “Facebook được sử dụng với nhiều mục đích đa dạng hơn”, ông Kurokawa Kengo nói. Điều này không tốt cho Zalo khi kêu gọi các nhà cung cấp tham gia nền tảng của họ trong tương lai, nhất là trong sân chơi với các đại gia công nghệ quốc tế.

Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp mới tham gia mạng xã hội, cơ hội không hẳn đã chấm dứt. Có thể lấy thị trường Trung Quốc làm ví dụ, mặc dù chính phủ cấm cửa Facebook để bảo vệ nhóm công ty trong nước nhưng bản chất các doanh nghiệp này phải cạnh tranh lẫn nhau để có chỗ đứng.

Có thể thấy top 10 bảng xếp hạng mạng xã hội phổ biến Trung Quốc trong thời gian qua không thay đổi nhưng nhóm mới nổi luôn sôi động. Có thể kể đến các cái tên như Douyin (mạng xã hội video ngắn) hiện được định giá 8 tỉ USD, Pinduoduo mạng thương mại điện tử xã hội kết hợp mua theo nhóm vừa được định giá 30 tỉ USD. Song song đó là các mạng xã hội chuyên biệt như Xuequi (tài chính), Keep (chăm sóc sức khỏe), Xiao Hong Shu (mạng bán hàng dành cho nữ xuyên biên giới).

Việt Nam có khả năng tạo ra các thị trường mới nhờ vào lực lượng lập trình viên, các nhóm sáng tạo nội dung tốt. Bên cạnh đó, việc xin giấy phép hiện đã dễ dàng hơn từ khi người đứng đầu Chính phủ ngỏ lời về một mạng xã hội trong nước. Đó là tín hiệu tốt trong một sân chơi quá nhiều bigtech như hiện nay.