Lớn lên rồi mà bạn vẫn không thích cà phê? Mọi người sẽ quay sang bảo bạn là kẻ sociopath.

Hầu hết những đứa trẻ uống cà phê lần đầu tiên và ghét nó. Bạn cũng vậy. Cà phê đắng và chẳng hiểu sao những người lớn có thể yêu thích nó.

Nhưng rồi khi lớn lên, chúng ta một lần nữa nhận ra cà phê ngập tràn ở mọi nơi, mọi chốn. Cà phê có mặt trong phòng họp, trên bàn làm việc, và cả những cuộc gặp mặt bạn bè.

Lớn lên rồi mà bạn vẫn không thích cà phê? Sẽ có người quay sang bảo bạn là kẻ sociopath, một người rối loạn nhân cách và chống đối xã hội.

May mắn thay, ngay cả khi chưa từng uống cà phê lần thứ hai trong đời và vẫn còn ghét nó, bạn luôn có những sự lựa chọn khác. Ở tuổi thanh thiếu niên, chúng ta bắt đầu gọi Frappuccino, một dạng sinh tố cà phê nhẹ.

Rồi bạn sẽ bắt đầu thích nó. Bẵng qua một thời gian khi đã trưởng thành hơn, Frappuccino lại trở thành quá khứ. Đến tuổi trung niên thì mọi người sẽ chỉ còn gọi Espresso, và nghiện cái vị đắng đậm đà của loại cà phê này.

Cuối cùng, những đứa trẻ bây giờ lại ngước nhìn bạn và tự hỏi: Tại sao người lớn có thể thích cà phê đắng đến vậy? Một vòng lặp không bao giờ kết thúc.

Nhiều người nói rằng khi trưởng thành hơn, trải qua nhiều biến cố hơn, chúng ta sẽ nhận ra cuộc đời mình vấn vương vị đắng như một ly cà phê. Họ vì thế mà thích nó. Nhưng liệu có cần lãng mạn quá như vậy? Nghiên cứu khoa học có thể giải thích tại sao càng lớn, con người càng thích cà phê.

Năm 2013, một bài báo đăng trên tạp chí Current Biology chỉ ra: Đường và chất béo là hai thứ mà những đứa trẻ yêu thích, từ khi chúng được sinh ra trên đời. Và thật trùng hợp, một cốc Frappuccino cũng đầy đường và chất béo. Nhưng dĩ nhiên, nó vẫn có thêm một chút cà phê.

Vậy là ở vị thành niên, bạn bắt đầu chấp nhận được một chút vị đắng trong Frappuccino, chỉ cần nó vẫn chứa đầy đường và sữa. Frappuccino trở thành đồ uống quen thuộc của bạn.

Nhưng không ai uống Frappuccino mãi mãi được. Một ngày, bạn cũng bắt đầu chán ngấy nó và muốn chuyển sang một loại đồ uống nhiều cà phê hơn chút.

Biến số 1, Hiệu ứng này xảy ra dựa trên một nguyên lý được gọi là: “Sự lờn thuốc” (Habituation).

Christy Spackman, một nhà khoa học nghiên cứu thực phẩm tại Đại học Harvey Mudd giải thích: “Bộ não của chúng ta liên tục thu nhận thông tin về thế giới xung quanh. Nếu có những thứ gì đã trở thành quen thuộc, nó ngừng đặt sự chú ý đặc biệt vào đó”.

Cảm giác ghét là một sự chú ý đặc biệt. Và bởi đó là lần đầu bạn uống cà phê, não bộ đặt sự chú ý rất cao vào mùi vị của nó. Ngược lại, khi bạn đã quen dần với Frappuccino ở tuổi vị thành niên, chút đắng nhẹ nhàng của cà phê dần trở nên dễ chịu hơn.

Hiệu ứng quen lờn giúp não bộ bạn giải phóng được dung lượng, giúp nó có chỗ để chứa các cảm giác và kích thích khác. Điều này xảy ra khi chúng ta tương tác với vị của thực phẩm, nhất là những thực phẩm quen thuộc và có hương vị đặc biệt.

Spackman cho biết vị giác của con người là thứ gì đó có thể uốn nắn được. Nó giống như một phương trình 3 biến số. Bằng cách thay đổi mỗi biến, vị giác của mỗi người sẽ thay đổi. Có một số biến là hằng số, được quyết định bởi gen. Nhưng cũng có biến số dễ dàng thay đổi, ví như sự ảnh hưởng từ xã hội, tập quán, văn hóa.

Biến số đầu tiên trong phương trình vị giác là bản chất sinh lý của bạn. Một phần, nó thuộc về yếu tố di truyền. Nghiên cứu năm 2006 chứng minh rằng những cặp song sinh cùng trứng có sở thích giống nhau hơn, so với các cặp song sinh khác trứng.

Bạn có bao nhiêu nụ vị giác trên lưỡi? Độ nhạy của chúng, với những hợp chất hóa học có trong thực phẩm, khác nhau ở mỗi người. Lối sống, chẳng hạn như hút thuốc, cũng có thể thay đổi vị giác của bạn. Và ngay cả những người không hút thuốc cũng bị suy thoái vị giác khi họ già đi. Điều này đặc biệt đúng với đàn ông.

Biến số thứ 2, thú vị hơn, là nơi mà bạn lớn lên và trưởng thành. Từ khi bạn sinh ra và bước vào thế giới này, bạn ăn gì, trong một nền văn hóa thế nào là một câu hỏi quan trọng.

Nghiên cứu năm 2002 đã phát hiện thức ăn trong thời sơ sinh ảnh hưởng đến sở thích và vị giác của bạn sau này. Chẳng hạn như các loại sữa khác nhau đã khiến những đứa trẻ lớn lên thích hoặc không thích súp lơ xanh hơn.

Biến số cuối, đó là những mối liên hệ cảm xúc của chúng ta với thực phẩm. Thử nhớ lại một lần bạn bị ngộ độc, món ăn đó và quán ăn đó gần như sẽ là nơi bạn không bao giờ trở lại.

Ở phía tích cực, Spack cho biết: “Đôi khi mọi thứ trở nên ngon hơn từ lúc bạn chia sẻ chúng với bạn bè”. Chẳng hạn, thực phẩm đông lạnh hoặc hải sản là thứ bạn chẳng bao giờ dụng đến. Nhưng bên một ngọn lửa trại, nó lại trở nên ngon tuyệt.

Trở lại với những ly cà phê. Cho dù bạn không phải là người hay cắm rễ ở một quán quen nào đó. Những quán cà phê cũng không nắm giữ được hết kỷ niệm của bạn.

Thế nhưng, rõ rằng đó vẫn là một nơi ấm áp vào một ngày mưa, hoặc một nơi mát lạnh điều hòa trong một ngày nắng. Có quán cà phê nào là nơi bạn gặp gỡ bạn bè cả triệu lần trong đời? Có quán nào là nơi yên tĩnh để bạn thư giãn và thưởng thức những ngụm cà phê đắng?

Suy cho cùng, hầu hết chúng ta đều ghét cà phê trong lần đầu tiên uống thử. Nhưng rồi lớn lên, mọi người vẫn đặt nó trên mặt bàn làm việc, ghé thăm quán xá đều đặn mỗi tuần, và gọi cà phê ngày một đậm đặc hơn.

Bạn có biết khi làm việc nhiều hơn 55 giờ một tuần, hiệu quả công việc không còn tăng? Chính vì lý do đó, khoảng thời gian nghỉ ngơi hay những ngày nghỉ phải được dành cho những hoạt động ngoài công việc.

Có những người mang trong mình khả năng làm mọi thứ chớp nhoáng, họ thậm chí còn chẳng dùng tới ngày cuối tuần để làm việc nhưng vẫn vượt trội người khác từ 10 tới 20 giờ làm việc mỗi tuần. Nhóm người này là những người thông minh trong công việc, một thứ mà các nhà tuyển dụng rất ưa thích.

Thế nhưng, không nhất thiết phải sinh ra với một bộ óc hoàn thiện mới có thể đạt được khả năng này, một nghiên cứu mới đây tại Đại học Stanford cho thấy những người lao động bình thường giảm hiệu quả công việc đáng kể khi mà họ làm nhiều hơn 50 giờ mỗi tuần. Khi đạt mức 55 giờ, toàn bộ những gì họ làm không còn gía trị và họ chẳng thể làm được nhiều hơn.

Chính vì lý do đó có những người làm việc tới 70 tiếng/tuần chẳng có hiệu quả khá khẩm hơn những người làm 55 giờ, đó là mức giới hạn của chúng ta.

Những người thông minh, làm việc hiệu quả biết cách sử dụng ngày nghỉ, thời gian rảnh rỗi để tái tạo khả năng lao động, tăng sức lao động làm việc trong tuần. Ngoài ra họ còn thực hiện 9 điều dưới đây:

1. Ngắt kết nối

Ngắt kết nối là một trong những yếu tố quan trọng nhất chúng ta cần thực hiện vào ngày cuối tuần. Lý do vì sao ư? Những thiết bị điện tử giống như sợi dây xích níu kéo con người với công việc, những email, cuộc điện thoại hay lịch nhắc việc luôn xen lẫn vào cuộc sống chúng ta.

Để điện thoại, tiếp cận với kết nối khiến con người luôn bị dính chặt lấy công việc và không có thời gian nghỉ ngơi, tái nạp năng lượng. Nếu đang làm việc trong một môi trường mà bạn không nhất thiết phải làm cả tuần, hãy tự cho mình những khoảng thời gian nghỉ, cuối tuần là khoảng thời gian nên tắt điện thoại, thoát email.

Ngoài ra, việc ngắt kết nối cũng phải được thực hiện cả ở trong suy nghĩ, hãy dừng nghĩ tới công việc và tập trung tận hưởng những phút giây bên gia đình, bạn bè vào ngày cuối tuần.

2. Tối giản những công việc nhà

Cuối tuần, chúng ta thường dành thời gian để dọn dẹp nhà cửa, chăm sóc cây hay những thói quen khác. Thế nhưng, những hành động tưởng chừng thư giãn này lại mang tính chất của công việc. Nó chiếm mất khoảng thời gian thư giãn, nghỉ ngơi của bản thân hơn thế nữa nó cũng mang lại những áp lực không cần thiết mỗi khi bạn không thực hiện theo đúng lộ trình đặt ra ban đầu.

Để tối giản hoá những công việc này, có nhiều thời gian hơn, hãy thực hiện chúng trong ngày. Giả sử nếu cả tuần bạn không dọn nhà, dành ra cuối tuần để làm nó, hãy bỏ ra 15 phút mỗi ngày cho việc dọn dẹp. Vào cuối tuần có lẽ nhà đã đủ sạch nên bạn không cần dọn lại nữa.

3. Tập luyện, tập thể dục

Theo thống kê, mỗi tuần chúng ta có tới 48 giờ để tập thể dục nếu biết sắp xếp hợp lý. Thêm vào đó, tập thể dục chỉ 10 phút thôi sẽ giúp cơ thể sản sinh ra GABA, một hợp chất thần kinh giúp làm giảm stress. Tập thể dục cũng giúp mang tới cho con người thêm nhiều ý tưởng mới trong công việc.

Hãy cứ xem những người làm sáng tạo hay những người thành công, họ luôn tham gia những hoạt động ngoại khoá và luôn có nhiều ý tưởng mới từ những chuyến đi này.

4. Đối chiếu những gì đã thực hiện được

Tự đối chiếu bản thân vào dịp cuối tuần là cơ hội tuyệt vời để cải thiện chính mình. Sử dụng ngày cuối tuần để sắp xếp công việc, tham chiếu lại những thành tựu trong tuần là thứ tuyệt vời và nên được áp dụng rộng rãi.

Nếu như bạn làm nó vào những ngày trong tuần, những xao nhãng sẽ xuất hiện và bản thống kê của bạn chẳng thể nào chính xác.

5. Theo đuổi những thú vui, đam mê

Bạn sẽ bất ngờ về lợi ích của thú vui đem lại cho bản thân vào ngày nghỉ. Bạn thích đạp xe, đi câu cá hay đơn giản là ngồi nghe nhạc trong một căn phòng yên tĩnh? Đừng ngần ngại làm điều đó vào ngày nghỉ vì nó sẽ mang lại cho bạn trí óc minh mẫn hơn, góc nhìn vấn đề mới hơn.

6. Dành thời gian quý giá cho gia đình

Bỏ ra 2 ngày cuối tuần hay vài ngày nghỉ với gia đình chưa bao giờ là điều phí phạm. Hãy nhìn xem, bạn dành ra cả tuần trời cho công việc nhưng thời gian cho gia đình, những người quan trọng với bạn nhất lại chẳng là bao.

Đưa con cái đi chơi, xem phim cùng vợ hoặc đơn giản là đưa cha mẹ đi ăn một bữa ăn tử tế là những thứ hãy thử làm. Có thể họ không mang lại doanh số khủng hay hiệu quả công việc bạn vẫn ao ước, thế nhưng họ chính là liều thuốc tinh thần giúp cho tuần làm việc của bạn thêm phần khởi sắc.

7. Lên kế hoạch cho những chuyến du hành nhỏ

Thử nghiệm một chương trình ca nhạc mới, đi ăn ở một nhà hàng vừa khai trương hay đơn giản là đi bộ tới những vùng chưa từng nghĩ tới… những chuyến du hành mini này rất phù hợp để thư giãn, thử thách bản thân.

8. Cố gắng thức dậy đúng giờ

Mặc dù việc ngủ nướng cuối tuần thật là một điều tuyệt vời, thế nhưng nó lại không mấy tốt cho chúng ta. Không những lãng phí thời gian cho việc ngủ mà nó còn phá hỏng đồng hồ sinh học, nhịp ngủ của mỗi người và khiến ta khó thức dậy hơn trong tuần làm việc mới.

Hãy duy trì mọi thứ điều độ, đúng giờ và bạn sẽ có khả năng kiểm soát những thứ đến với mình. Nếu bạn muốn ngủ nhiều hơn vào dịp cuối tuần? Đơn giản thôi, hãy ngủ thêm vào buổi trưa hoặc ngủ sớm hơn vào tối trước đó.

9. Chuẩn bị cho những điều sắp tới

Ngày nghỉ là khoảng thời gian thống kê lại những gì đã làm, chuẩn bị cho hững gì sắp tới ở tương lai. Chỉ cần 30 phút lên kế hoạch sắp tới cho bản thân, bạn sẽ thấy mình làm việc hiệu quả hơn rất nhiều. Thực hiện theo bản kế hoạch này sẽ giúp bạn kiểm soát thời gian đơn giản ở tuần kế tiếp.